आज संपूर्ण जगभरात सर्वाधिक चर्चेत असलेलं तंत्रज्ञान म्हणजे कृत्रिम बुद्धिमत्ता – Artificial Intelligence (AI). आणि या क्षेत्रात सर्वांत आघाडीचं नाव म्हणजे OpenAI. २०२४ आणि २०२५ या काळात OpenAI ने अनेक पातळ्यांवर धक्कादायक प्रगती साधली आहे. ChatGPT, Sora, DALL·E, Codex यासारखी नावं आता प्रत्येक तंत्रज्ञानप्रेमीच्या ओठांवर आहेत.
काय आहे OpenAI?
OpenAI ही अमेरिका स्थित संस्था असून तिची स्थापना २०१५ साली एलॉन मस्क, सॅम ऑल्टमन यांसारख्या उद्योजकांनी केली. सुरुवातीला एक नॉन-प्रॉफिट असलेली ही संस्था आता जगभरातील सर्वात प्रगत AI मॉडेल्स निर्माण करत आहे. ChatGPT, DALL·E (चित्रनिर्मिती), Whisper (व्हॉइस ट्रान्सक्रिप्शन), आणि Codex (कोड लिहिणारं AI) ही त्यांची प्रमुख उत्पादने आहेत.
GPT-4 आणि पुढचं जग
GPT-4 हे OpenAI चे सर्वात अलीकडचं मॉडेल असून, याचं सुधारित रूप GPT-4o (omni) हे २०२५ मध्ये सादर झालं. या मॉडेलमुळे AI आता केवळ टेक्स्टच नाही, तर आवाज, चित्रं, आणि व्हिडीओवर देखील काम करू शकतं. ChatGPT आता शिक्षण, व्यवसाय, आरोग्य, पत्रकारिता, चित्रकला आणि अगदी कोडिंगमध्ये देखील माणसाच्या बरोबरीने काम करू शकतो.
AI चे फायदे आणि धोके
AI मुळे वेळ, श्रम आणि खर्च वाचतो. वैद्यकीय निदान, न्यायालयीन दस्तऐवज प्रक्रिया, परदेशी भाषा अनुवाद, पर्सनल असिस्टंट्स अशा अनेक क्षेत्रांमध्ये त्याचा चांगला उपयोग होतो. मात्र, याच AI मुळे नोकऱ्यांवर धोका निर्माण झाला आहे. बऱ्याच कंपन्यांनी त्यांच्या काही प्रक्रिया पूर्णपणे ऑटोमेट केल्या आहेत.
तसेच deepfake व्हिडिओ, फेक न्यूज, आणि AI वापरून होणाऱ्या सायबर क्राईमचं प्रमाणही वाढत आहे. त्यामुळे AI चा वापर जबाबदारीने आणि नियंत्रित पद्धतीने होणं गरजेचं आहे.
भारतात AI चं स्थान
भारतही या शर्यतीत मागे नाही. अनेक स्टार्टअप्स आणि सरकारद्वारे चालवलेले प्रकल्प – जसं की Bhashini (भाषा AI), राष्ट्रीय डेटा गेटवे – हे दाखवतात की भारतदेखील AI च्या भविष्यात निर्णायक भूमिका बजावणार आहे. मराठीतूनही अनेक AI प्लॅटफॉर्म आता संवाद करू लागले आहेत.
